Speech ter ere van het huwelijk van mijn zus

Gisteren was het huwelijk van mijn zus. Ik kon mezelf natuurlijk weer niet bedwingen en heb een speech gegeven. Zie hier een benadering van wat ik eigenlijk gezegd heb. Opmerking vooraf: eigenlijk was de aansluitende speech van mijn vader nog beter, maar ik betwijfel of die het internet zal halen.
"Hartelijk dank voor het woord. En hartelijk dank aan Anne Marieke en Anatolie voor het vertrouwen dat zij in mij gevestigd hebben, doordat zij mij als ceremoniemeester hebben gevraagd. En dat terwijl ik in mijn leven nog nooit op een huwelijk geweest was. Dus dat wordt nog spannend.
Ik heb nu de nobele taak om een aantal woorden over het bruidspaar te zeggen. En dan begin ik natuurlijk bij de persoon die ik al het langste ken en dat is Anne Marieke, mijn zus. Als ik terugdenk aan mijn vroege jeugd, dan overheerst bij mij maar één beeld: dat van de vele ruzies die ik met mijn beide broers heb uitgevochten. Gelukkig was Anne Marieke doorgaans verstandig genoeg om daar buiten te blijven.
In die tijd was Anne Marieke voor mij het toonbeeld van verstandigheid en vlijtigheid. En dat is misschien wel de automatische rol die een oudere zus inneemt. Ik heb inmiddels ook een heel ander beeld van haar en ik denk ook dat het een completer beeld is. Dat is het beeld van de twijfelaar, van de persoon die altijd 2 kanten van een zaak ziet en haar ogen niet wil sluiten of een eenzijdige blik wil krijgen. Zij heeft een moreel verantwoordelijkheidsgevoel dat er toe leidt dat zij niets aan andere mensen tegen hun wil wil opleggen. En in de beste jaren 90 traditie heeft zij een afkeer van wreedheid en gemeenheid.
Zoals zo velen van onze generatie verlangde ze op een gegeven moment naar steun en liefde. En die heeft ze gevonden in Anatolie, vanaf vandaag haar man. Ook al had ik hem al eerder ontmoet, kwam Anatolie pas echt in beeld in een tijd dat het iets minder met Anne Marieke ging, namelijk toen zij een erge ziekte kreeg. Dat was een moeilijke tijd, maar Anatolie was er toen voor haar. Hij is daarmee een man van plichtsbesef. Hij gaf steun en aandacht waar dat nodig was. En daarmee heeft hij het niet alleen voor Anne Marieke zelf, maar ook voor mijzelf, mijn ouders en heel veel andere mensen deze narigheid toch iets makkelijker te verteren gemaakt.
Sindsdien heb ik Anatolie ook op een andere manier leren kennen. Hij is erg besluitvaardig. Hij heeft geen moeite om in complexe kwesties een positie in te nemen. En toch is hij ook niet te beroerd om in te binden, als zijn zienswijze verkeerd blijkt te zijn en is er ruimte voor een compromis.
Dit zijn slechts enkele korte schetsen, die totaal geen recht aan hen doen. Maar ik denk dat het wel aangeeft waarom ze zo goed bij elkaar passen. Ik denk daarom dat ik niet alleen sta in dat ik niet alleen wens en hoop, maar ook echt geloof dat zij samen gelukkig gaan worden. Anne Marieke en Anatolie, heel veel geluk samen."

Sadisme, Perversiteiten, Sodom, Gomorra, 120 dagen lang

Ik ben ervan overtuigd dat een mens bijna alles kan geloven. Dus toen ik een paar maanden geleden begon aan '120 dagen Sodom' van markies de Sade, nam ik mij stellig voor om het met een openheid van geest te benaderen. '120 dagen Sodom' is niet het eerste de beste boek. Het staat bekend als het meest walgelijke boek wat ooit geschreven is. De grootste perversiteiten en misdaden komen erin voor. Dat alles wordt koeltjes beschreven zonder enig moreel oordeel, nee, eerder met een lichte bewondering voor al deze misdaden. De helden van het verhaal voelen alleen maar opwinding over de morele verwerpelijkheid van hun daden.
Ik nam met het lezen van dit boek bewust een risico. Ik liet een verschrikkelijk gedachtegoed mijn geest binnen en besloot het vrij van morele oordelen proberen te begrijpen. Daarmee accepteerde ik de kans dat het boek ook mij zou veranderen. Ik zou markies de Sade ook in staat stellen mij moreel zou perverteren.
Al vrij snel nadat ik het boek gekocht had, speelden zulke gedachtes door mijn hoofd. Een vriend van mij vond het wat overdreven. Volgens hem zou het helemaal niet mogelijk zijn om door zo'n boekje je morele gedachtes te laten veranderen. Zo oud als ik was, zouden die toch allang gevormd zijn.
Inmiddels heb ik het boek uitgelezen. Het zou heel goed het meest walgelijke boek wat ooit geschreven is, kunnen zijn. Ik ben in staat geweest om het van voor tot achter te lezen zonder mij echt moreel verontwaardigd te voelen. Maar heeft het boek mij nou veranderd? Is het markies de Sade gelukt mij te perverteren? Ik vrees eigenlijk van niet. En dat ligt niet zo zeer aan dat ik volledig vastgeroest ben in mijn oude moraal. Als dat het geval zou zijn, zou ik me toch wel wat afkeer gevoeld moeten hebben.
Neem nu de volgende (zeldzame) passage die tussen de gruweldaden door een korte filosofische bespiegeling laat zien. Het onderwerp is een man die ter dood veroordeelde vrouwen in ruil voor bepaalde (niet echt frisse) diensten belooft vrij te laten. Hij breekt echter steevast zijn belofte, zodat de vrouwen alsnog sterven. De man in kwestie ontleent uit deze misdaden grootse lust. Curval, één van de hoofdpersonen van het verhaal, heeft grote bewondering voor deze man.
'That's a man I admire immensely. He has the perfect philosophy with regard to pleasure-taking; for why should any man, already restricted in all amusements, in all his faculties, further narrow the scope of his experiences due to prejudice? To categorize murder as a crime, for example, is to deny oneself a thousand different ecstaties, a thousand ways of killing, each more rewarding than the next; what nonsense. What the Devil difference can it make to Nature, who each year slaughters millions through disease and famine, if one man removes another five, ten, twenty souls from the planet? Conquerors, tyrants, kings - do they inhibit their achievements by adhering to such an absurd law? On the contrary, the desire to kill is without doubt the strongest imperative which Nature imprints upon our brains from birth, and relates directly to our very survival. But patience; I shall surely find a more opportune moment to expound these ideas; suffice to say that this is an area I have studied intensely, and I hope to convince you, as I am convinced, that all the impulses we follow in serving our true natures are neither good nor evil, neither right nor wrong, but merely the actions and reactions of forces set randomly adrift in this universe, that occasionally crash and collide.'
Dit lijkt misschien satirisch bedoeld, maar volgens mij meent markies de Sade dit bloedserieus. En ik kan me iets bij zijn bedoeling voorstellen. Maar volgen kan ik hem niet. Na het lezen van het boek kon ik alleen maar denken: ja, je kunt op die manier in het leven staan. Maar dan moet je het wel willen. Mij spreekt het totaal niet aan. Misschien ben ik daar toch te bekrompen voor. Maar misschien is bekrompenheid helemaal niet zo'n heel slechte eigenschap.

Leeftijd en levenservaring

Soms praten mensen in termen van levenservaring. Ik sprak zo laatst iemand die dat deed. Zij kende bijvoorbeeld iemand van een jaar of 16, die ondanks zijn geringe leeftijd toch heel wijs en volwassen was, meer nog dan ikzelf.
Los van het feit dat ik het tamelijk ongepast vindt om mij op die manier met iemand te vergelijken, als je mij nog maar net kent, lijkt me een dergelijke claim bijzonder moeilijk te verdedigen. Ik ken de persoon in kwestie niet en het kan best zijn dat hij aardig wat heeft meegemaakt en behoorlijk volwassen in het leven staat voor zijn leeftijd. Ik heb zelf vaak genoeg mensen tegen gekomen die een stuk jonger dan ik waren, waarvan ik dacht: 'Wow, je hebt het eigenlijk best goed uitgevogeld voor je leeftijd. Zo ver was ik nog niet toen ik zo oud als jou was.'
Ik ben eigenlijk nog nooit iemand tegengekomen, die een stuk jonger dan ik was en waarvan ik dacht dat ik daar veel van kon leren over hoe in het leven te staan. Zulke mensen kom ik gewoon zelden tegen en nog nooit was zo iemand jonger dan ik. Dat kan aan mijn eigen arrogantie liggen. Of aan mijn onkunde om dit soort eigenschappen in andere mensen te herkennen. Maar ik denk dat er iets anders speelt.
Ik ben de beroerdste niet en probeer me iemand voor te stellen die op zijn zestiende al wijzer is dan ikzelf. Waar zou hij die kennis opgedaan moeten hebben. Hij kan dat niet allemaal uit eigen ervaring putten, dus hij zou zich dan op basis van verhalen van anderen, mogelijk zelfs boeken, in combinatie met zijn inlevingsvermogen een beeld van de situaties van anderen moeten vormen. Op basis daarvan zou hij een beeld kunnen hebben gekregen over hoe de wereld in elkaar zat.
Heel verwonderlijk is dat niet. Toen ik een jaar of 16 was, dacht ik ook te weten hoe de wereld ongeveer in elkaar zat. Later bleek dat ik eigenlijk bijzonder weinig wist. Het bleek ook dat de dingen die ik dacht te weten vaak niet waar waren. Ik heb die wijsheid niet opgedaan doordat ik elders een tegenstrijdige visie las. Ik heb aan de lijve moeten ondervinden dat mijn wereldvisie tekort schoot en uit bittere noodzaak heb ik hem moeten bijstellen. Die morele stress, dat gebrek aan houvast, is niet op basis van geleerde wijsheden te simuleren. Tot op zekere hoogte kunnen verhalen van derden (zoals vrienden) hetzelfde bereiken, maar dan alleen als je oprechte betrokkenheid bij die persoon voelt en niet wanneer je het als een curiositeit beschouwt.
Ik heb het gevoel dat ik zeker iets geleerd heb over de afgelopen jaren. Wat dat precies is, is niet in een paar woorden te vatten, maar het valt zeker niet onder 'levenservaring'. De term 'levenservaring' suggereert dat er sprake is van een natuurlijke ontwikkeling die voor iedereen hetzelfde is. Alsof je de hoeveelheid levenservaring zou kunnen meten en iedereen op een universele schaal zou kunnen zetten. Het is eigenlijk een best vieze term. Voor mij geef je gevoelsmatig met het gebruik van het woord al aan dat je die 'levenservaring' dus niet bezit.